[1]-  علاقمندان به مطالعه‌ی بیشتر می‌توانند به درس ششم (شروط اساسیِ استجابت دعا)، ذیل شرط نخست: «معرفت خدا» مراجعه فرمایند.

[2]-  "لاِنَکُم تَدعُونَ مَن لا تَعرِفُوَنُه": بحارالانوار، ج 90، ص 368.

[3]-  علاقمندان به مطالعه‌ی بیشتر می‌توانند به درس ششم (شروط اساسیِ استجابت دعا)، ذیل شرط سوم: «توجّه و دوری از غفلت» مراجعه فرمایند.

[4]-  "إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَا یسْتَجِیبُ دُعَاءً بِظَهْرِ قَلْبٍ سَاهٍ، فَإِذَا دَعَوْتَ فَأَقْبِلْ بِقَلْبِكَ ثُمَّ اسْتَیقِنْ بِالْإِجَابَةِ": بحارالانوار، ج 90، ص 323. ؛ رسول خاتم نیز روایتی با همین مضمون می‌فرمایند: "إِنَّ اللَّهَ لَا یسْتَجِیبُ دُعَاءً مِن قَلْبٍ لَاهٍ" یعنی: همانا خداوند دعایی را که از دل غافل و سرگرم به چیزهای دیگر باشد، اجابت نمی‌کند: مستدرک الوسائل، ج 5، ص 191.

[5]- "أَرْبَعَةٌ لَا تُسْتَجَابُ لَهُمْ دَعْوَةٌ رَجُلٌ جَالِسٌ فِی بَیتِهِ یقُولُ اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی فَیقَالُ لَهُ أَ لَمْ آمُرْكَ بِالطَّلَبِ ...": بحارالانوار، ج 90، ص 360.

[6]-  تلاش برای کسب روزی حلال از چنان جایگاهی نزد خدای متعال برخوردار است که نُه دهم عبادت شمرده شده است. خداوند در حدیثی قدسی می‌فرماید: "الْعِبَادَةُ عَشَرَةُ أَجْزَاءٍ تِسْعَةُ أَجْزَاءٍ فِی طَلَبِ الْحَلَال‏": مستدرک الوسائل، ج 13، ص 20.

[7]-  علاقمندان به مطالعه‌ی بیشتر می‌توانند به درس هشتم (آداب دعا)، ذیل ادب پنجم: «اعتراف به گناهان گذشته و ابراز پشیمانی از آنها» مراجعه فرمایند.

[8]-  "إِنَّ الْعَبْدَ یَسْأَلُ اللَّهَ الْحَاجَةَ فَیَکُونُ مِنْ شَأْنِهِ قَضَاؤُهَا إِلَى أَجَلٍ قَرِیبٍ أَوْ إِلَى وَقْتٍ بَطِی‏ءٍ فَیُذْنِبُ الْعَبْدُ ذَنْباً فَیَقُولُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى لِلْمَلَکِ لَا تَقْضِ حَاجَتَهُ وَ احْرِمْهُ إِیَّاهَا فَإِنَّهُ تَعَرَّضَ لِسَخَطِی وَ اسْتَوْجَبَ الْحِرْمَانَ مِنِّی": بحارالانوار، ج 70، ص 329.

[9]-  "ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَكُمْ": قرآن کریم، سوره غافر، آیه 60.

[10]-  قرآن کریم، سوره بقره، آیه 40.

[11]-  "أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَیْکُمْ یا بَنی‏ آدَمَ أَنْ لا تَعْبُدُوا الشَّیْطانَ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبین وَ أَنِ اعْبُدُونی‏ هذا صِراطٌ مُسْتَقیم": قرآن کریم، سوره پس، آیه 60 و 61.

[12]-  "اَلمَعصِیةُ تَمنَعُ الاِجَابَة": غررالحکم و دررالکلم، ص 193.

[13]-  فرازی از دعای کمیل: اقبال الاعمال، ص 707. متن این دعا در کتاب مفاتیح الجنان موجود است.

[14]-  "فَمِنْكَ الدُّعَاءُ وَ عَلَیَّ الْإِجَابَةُ فَلَا تَحْجُبْ عَنِّی دَعْوَةً إِلَّا دَعْوَةَ آكِلِ الْحَرَامِ": بحارالانوار، ج 90، ص 373.

[15]-  "مَنْ أحَبَّ أنْ یسْتَجابَ دُعاؤُهُ فلیطیبْ مَطْعَمَهُ وَ مَكسَبَهُ": بحارالانوار، ج 90، ص 372.

[16]-  "أَطِبْ كَسْبَكَ تُسْتَجَبْ‏ دَعْوَتُكَ فَإِنَّ الرَّجُلَ یرْفَعُ اللُّقْمَةَ إِلَی فِیهِ حَرَاماً فَمَا تُسْتَجَابُ لَهُ أَرْبَعِینَ یوْماً": بحارالانوار، ج 90، ص 358.

[17]-  "إذا أرادَ أَحَدُكُم أَن یستَجابَ لَهُ فَلیطَیب كَسبَهُ وَلیخرُج مِن مَظالِمِ النّاسِ وَ إِنَّ اللّه لا یرفَعُ إِلَیهِ دُعاء عَبدٍ وَفى بَطنِهِ حَرامٌ أَو عِندَهُ مَظلَمَةٌ لأِحَدٍ مِن خَلقِهِ": بحارالانوار، ج 90، ص 321. ؛ روایت شده که حضرت موسی ^{علیه السلام} شخصی را دید که سخت در حال تضرع و زاری به درگاه خداوند بود و دست‌هایش را به آسمان بلند کرده، دعا می‌کرد. به موسی ^{علیه السلام} وحی شد: "أَنِّی غَیرُ مُسْتَجِیبٍ لِأَحَدٍ مِنْكُمْ دَعْوَةً وَ لِأَحَدٍ مِنْ خَلْقِی قِبَلَهُ مَظْلِمَةٌ" یعنی: هر قدر هم که اینچنین دعا کند، حاجتش را مستجاب نخواهم کرد؛ چراکه در شکمش [لقمه] حرام است؛ بر پشتش و در خانه‌اش هم [مال] حرام است: بحارالانوار، ج 90، ص 356.

[18]-  "أَنِّی غَیرُ مُسْتَجِیبٍ لِأَحَدٍ مِنْكُمْ دَعْوَةً وَ لِأَحَدٍ مِنْ خَلْقِی قِبَلَهُ مَظْلِمَةٌ": بحارالانوار، ج 90، ص 356.

[19]-  "أنَّ رجلا ... جاءَ الى النبی فقال: اىُّ الاَعمال أبغَضُ الى اللَّه؟ قال: الشِّرک باللَّه، قال: ثم ماذا؟ قال: قَطیعَةُ الرحم ..." یعنی: فردی خدمت پیامبر ^{صلَّى اللَّه علیه و آله و سلم} شرفیاب شد و پرسید: چه عملى نزد خدا مبغوض‌ترین اعمال است؟ حضرت فرمودند: شرک به خداوند. عرض كرد: بعد از شرک چه عملى مبغوض‌تر است؟ حضرت فرمودند: قطع رحم (گسستن از خویشان): بحارالانوار، ج 69، ص 106.

[20]-  امیر مومنان می‌فرمایند: "أنَّ مِنَ الذُّنوبِ الّتى تُعَجِّلُ الفَنَاءَ قَطِیعَهَ الرَّحِمِ" یعنی: از جمله گناهانی که نابودی را شتاب می‌دهد (سبب مرگ زود هنگام می‌شود)، قطع رابطه با خویشان است: وسائل الشیعه، ج 12، ص 273. و امام صادق ^{علیه السلام} می‌فرمایند: "ما نَعْلَمُ شَیْئا یَزیدُ فِی الْعُمْرِ اِلاّ صِلَةَ الرَّحِمِ، حَتّی اِنَّ الرَّجُلَ یَکونُ اَجَلُهُ ثَلاثَ سِنینَ فَیکونُ وَصولاً لِلرَّحِمِ فَیَزیدُ اللّه فی عُمْرِهِ ثَلاثیْنَ سَنَةً فَیَجْعَلُها ثَلاثا وَ ثَلاثیْنَ سَنَةً، وَ یَکونُ اَجَلُهُ ثَلاثا وَ ثَلاثیْنَ سَنَةً فَیَکونَ قاطِعا لِلرَّحِمِ، فَیَنْقُصُهُ اللّه ثَلاثیْنَ سَنَةً وَ یَجْعَلُ اَجَلَهُ اِلی ثَلاثِ سِنینَ" یعنی: ما غیر از صله رحم، چیزی نمی‌شناسیم که بر عمر بیفزاید، تا آن جا که گاهی عمر کسی سه سال است، و وقتی که اهل صله رحم می‌شود، خداوند هم سی سال بر عمرش می‌افزاید و آن را سی و سه سال می‌کند و گاهی عمر کسی سی و سه سال است و قطع رحم می‌کند و خداوند هم سی سال از عمر او می‌کاهد و عمرش را به سه سال، کاهش می‌دهد: بحارالانوار، ج 71، ص 121.

[21]-  امیر مومنان می‌فرمایند: "قطیعةُ الرّحِم تورِثُ الفَقرَ" یعنی: قطع رابطه با خویشان فقر می‌آورد: مستدرک الوسائل، ج 15، ص 347. ؛ و نیز می‌فرمایند: "قطیعةُ الرّحِم تُزیلُ النِّعَمِ" یعنی: قطع رابطه با خویشان نعمت ها را زایل می‌کند: مستدرک الوسائل، ج 15، ص 186.

[22]-  "قطیعةُ الرّحِم تَحجُبُ الدّعَاءَ": مستدرک الوسائل، ج 15، ص 185.

[23]-  "رُوِىَ فى خَبَرِ النِّصفِ مِن شَعبانَ وَ غَیرِه: أنَّهُ یستَجَابُ الدُّعاءّ فیها إلّا لِقاطِعِ رَحِمٍ أو فى قَطیعَةِ رَحِم": بحارالانوار، ج 90، ص 378.

[24]-  هنگامی که از رسول خاتم سوال می‌شود «عاق والدین چیست»، ایشان می‌فرمایند: "یامران فلا یطیعهما و یسالانه فیحرمهما و اذا رآهما لم یعظّمهما بحقّ ما یلزمه لهما الخبر" یعنی: هنگامی که والدین به فرزند کاری را می‌گویند، اما او حرف شان را گوش نمی‌دهد؛ و هنگامی که والدین از فرزند خود خواهشی دارند، اما او آنها را از برآوردن خواسته شان محروم می‌سازد؛ و هنگامی که فرزندی والدین خود را می‌بیند، اما به ایشان آنگونه که شایسته است احترام نمی‌گذارد: مستدرک الوسائل، ج 12، ص 194.

[25]-  امام صادق ^{علیه السلام} می‌فرمایند: "عُقُوقُ‏ الْوَالِدَینِ‏ مِنَ‏ الْكَبَائِرِ لِأَنَّ اللَّهَ عَزّ و جَلّ جَعَلَ الْعَاقَّ عَصِیاً شَقِیا" یعنی: بی حرمتی و نافرمانی از والدین (عاق والدین) از گناهان کبیره است چراکه خداوند عزّ و جلّ چنین فردی (عاق والدین) را عصیانگر و بدبخت قرار داده است: مستدرک الوسائل، ج 15، ص 189.

[26]-  رسول خاتم می‌فرمایند: "ثلاثةٌ من الذّنوبِ تُعجّلُ عُقُوبَتها و لا تُؤَخَّرُ الی الآخرةِ: عقوق الوالدینِ، و البَغی علی النّاسِ و كفرُ الاحسان" یعنی: كیفر سه گناه است كه خیلی زود به انسان می‌رسد و تا روز قیامت به تأخیر نخواهد افتاد: 1) عاقّ والدین؛ 2) ظلم و تجاوز به مردم؛ 3) ناسپاسی در مقابل احسان و نیكی دیگران: مستدرک الوسائل، ج 15، ص 189.

[27]-  رسول خاتم می‌فرمایند: "لا یدخُلُ الجَنَّةَ عَاقٌّ" یعنی: کسی که نسبت به والدین بی حرمتی و نافرمانی می‌کند (عاق والدین) وارد بهشت نخواهند شد: مستدرک الوسائل، ج 15، ص 195. ؛ رسول اکرم تاکید می‌فرمایند چنین فردی نه تنها به بهشت راه داده نمی‌شود؛ بلکه حتی نسیم بهشت را نیز استشمام نخواهد کرد: "اِیاكم وَ عُقوقُ الوالدینِ، فانَّ ریح الجنَّةِ تُوجَدُ مِنْ مسیرَة ألف عامٍ و لا یجدُها عاقٌ و لا قاطعُ رحمٍ ..." یعنی: بر حذر باشید از اینكه عاق والدین شوید، پس همانا با اینكه بوی بهشت از مسافت هزار سال به مشام می‌رسد، عاق والدین و كسی كه قطع رحم كند بوی آن را احساس نخواهد كرد: مستدرک الوسائل، ج 15، ص 195 و 196.

[28]-  رسول خاتم می‌فرمایند: " ثَلاثَةٌ لا ینْظُرُ اللَّهُ إِلَیهِمْ اَلمَنّانُ بِالفِعل و عاقُّ والِدَیه و مُدمِنُ خَمرٍ" یعنی: خداوند به سه گروه نظر [رحمت] نمی‌اندازد: آنکه در کارهایش منّت می‌نهد؛ آنکه نسبت به والدین بی حرمتی و نافرمانی می‌کند (عاق والدین)؛ و آنکه می‌گسار است: مستدرک الوسائل، ج 15، ص 187.

[29]-  امام هادی – دهمین جانشین و هدایتگر پس از رسول خاتم - می‌فرمایند: "اَلعُقُوقُ یعَقِّبُ القِلَّةَ، وَ یؤَدِّی إِلی الذِّلَّةِ" یعنی: بی حرمتی و نافرمانی نسبت به والدین، تنگدستی در پی دارد و شخص را به ذلت می‌کشاند: مستدرک الوسائل، ج 15، ص 195.

[30]-  همان.

[31]-  رسول خاتم می‌فرمایند: "عُقُوقُ‏ الْوَالِدَینِ یبتُرُ العُمُرَ" یعنی: بی حرمتی و نافرمانی نسبت به والدین، دنباله‌ی عمر را قطع می‌کند: مستدرک الوسائل، ج 12، ص 334.

[32]-  "اَلذُّنوبُ الَّتى ... تَرُدُّ الدُّعاءَ وَ تُظلِمُ الهَواءَ عُقوقُ الوالِدَینِ": بحارالانوار، ج 70، ص 374.

[33]- "إِنَّ اللَّهَ لَا یسْتَجِیبُ دُعَاءً بِظَهْرِ قَلْبٍ قَاسٍ": بحارالانوار، ج 90، ص 305.

[34]-  امام صادق ^{علیه السلام} می‌فرمایند: "إِلَهِی كَیفَ أَدْعُوكَ وَ قَدْ عَصَیتُكَ وَ كَیفَ لَا أَدْعُوكَ وَ قَدْ عَرَفْتُ حُبَّكَ فِی قَلْبِی وَ إِنْ كُنْتُ عَاصِیاً مَدَدْتُ إِلَیكَ یداً بِالذُّنُوبِ مَمْلُوءَةً وَ عَینَای بِالرَّجَاءِ مَمْدُودَةً": بحارالانوار، ج 91، ص 92.

[35]-  امام سجاد ^{علیه السلام} در دعای ابوحمزه ثمالی می‌فرمایند: "إِلَهِی وَ سَیدِی إِنْ كُنْتَ لا تَغْفِرُ إِلا لِأَوْلِیائِكَ وَ أَهْلِ طَاعَتِكَ فَإِلَى مَنْ یفْزَعُ الْمُذْنِبُونَ وَ إِنْ كُنْتَ لا تُكْرِمُ إِلا أَهْلَ الْوَفَاءِ بِكَ فَبِمَنْ یسْتَغِیثُ الْمُسِیئُونَ": بحارالانوار، ج 95، ص 92. متن این دعا در مفاتیح موجود است.

[36]-  قرآن کریم، سوره غافر، آیه 60.

[37]-  "إِنَّ الشَّیْطانَ لَکُمْ عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوًّا": قرآن کریم، سوره فاطر، آیه 6.

[38]-  "نَسْأَلُکَ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى‏ ادْعُونِی‏ أَسْتَجِبْ‏ لَکُمْ‏ فَمَا بَالُنَا نَدْعُو فَلَا یُجَابُ قَالَ إِنَّ قُلُوبَکُمْ خَانَتْ بِثَمَانِ خِصَالٍ- أَوَّلُهَا أَنَّکُمْ عَرَفْتُمُ اللَّهَ فَلَمْ تُؤَدُّوا حَقَّهُ کَمَا أَوْجَبَ عَلَیْکُمْ فَمَا أَغْنَتْ عَنْکُمْ مَعْرِفَتُکُمْ شَیْئاً وَ الثَّانِیَةُ أَنَّکُمْ آمَنْتُمْ بِرَسُولِهِ ثُمَّ خَالَفْتُمْ سُنَّتَهُ وَ أَمَتُّمْ شَرِیعَتَهُ فَأَیْنَ ثَمَرَةُ إِیمَانِکُمْ وَ الثَّالِثَةُ أَنَّکُمْ قَرَأْتُمْ کِتَابَهُ الْمُنْزَلَ عَلَیْکُمْ فَلَمْ تَعْمَلُوا بِهِ وَ قُلْتُمْ سَمِعْنَا وَ أَطَعْنَا ثُمَّ خَالَفْتُمْ وَ الرَّابِعَةُ أَنَّکُمْ قُلْتُمْ إِنَّکُمْ تَخَافُونَ مِنَ النَّارِ وَ أَنْتُمْ فِی کُلِّ وَقْتٍ تَقْدَمُونَ إِلَیْهَا بِمَعَاصِیکُمْ فَأَیْنَ خَوْفُکُمْ وَ الْخَامِسَةُ أَنَّکُمْ قُلْتُمْ إِنَّکُمْ تَرْغَبُونَ فِی الْجَنَّةِ وَ أَنْتُمْ فِی کُلِّ وَقْتٍ تَفْعَلُونَ مَا یُبَاعِدُکُمْ مِنْهَا فَأَیْنَ رَغْبَتُکُمْ فِیهَا وَ السَّادِسَةُ أَنَّکُمْ أَکَلْتُمْ نِعْمَةَ الْمَوْلَى وَ لَمْ تَشْکُرُوا عَلَیْهَا وَ السَّابِعَةُ أَنَّ اللَّهَ أَمَرَکُمْ بِعَدَاوَةِ الشَّیْطَانِ وَ قَالَ- إِنَّ الشَّیْطانَ لَکُمْ عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوًّا فَعَادَیْتُمُوهُ بِلَا قَوْلٍ وَ وَالَیْتُمُوهُ بِلَا مُخَالَفَةٍ وَ الثَّامِنَةُ أَنَّکُمْ جَعَلْتُمْ عُیُوبَ النَّاسِ نُصْبَ عُیُونِکُمْ وَ عُیُوبَکُمْ وَرَاءَ ظُهُورِکُمْ تَلُومُونَ مَنْ أَنْتُمْ أَحَقُّ باللَّوْمِ مِنْهُ فَأَیُّ دُعَاءٍ یُسْتَجَابُ لَکُمْ مَعَ هَذَا وَ قَدْ سَدَدْتُمْ أَبْوَابَهُ وَ طُرُقَهُ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ أَصْلِحُوا أَعْمَالَکُمْ وَ أَخْلِصُوا سَرَائِرَکُمْ وَ أْمُرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ انْهَوْا عَنِ الْمُنْکَرِ فَیَسْتَجِیبَ اللَّهُ لَکُمْ دُعَاءَکُمْ": مستدرک الوسائل، ج 5، ص 268.