به سوی تو گریخته‌ام؛ تأملی در مناجات شعبانیه

نویسنده: زهرا مرادی (  کارشناس ارشد MBA؛ این آدرس پست الکترونیک توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید  )

اذنِ نیایش با معبود، موهبتی است از جانب خدای رحمان برای بندگان تا با خالق آسمان ها و زمین راز دل گویند، فقر خود اذعان کنند و حاجات خویش طلب نمایند. خداوند مهربان از باب لطف و فضل خود بندگان را از این نعمت ارزشمند (اذن نیایش با خالق) بهره‌مند ساخته و به ایشان اجازه داده تا صاحب و مالک خویش را مورد خطاب قرار دهند و در هر زمانی و با هر زبانی او را بخوانند. اما اگر این زمان، ماه شریف شعبان - ماه منتسب به رسول رحمت - باشد و زبانِ دعا، زبان امیر مومنان در مناجات شعبانیه، امید به اجابت صدچندان می‌شود. ماه، ماه محمد؛ مناجات، مناجات علی، جان محمد؛ و مخاطب، خدای علی و محمد. حاشا که در درگاه کبریایی‌اَش مقبول نیفتد!

مناجات شعبانیه از یادگارهای ارزشمندی است که از امیر مومنان بر جای مانده و خواندن آن همراه با توجه در ماه شعبان اثرات روحی و معنوی بی نظیری به همراه خواهد داشت.[1]

این مناجات نیز مانند بسیاری از ادعیه با صلوات بر محمد و آل محمد آغاز می‌شود و با درود بر محمد و آل محمد به پایان می‌رسد. همانطور که در درسنامه ی دعا نیز ذکر شد، یکی از آداب دعا و راهکاری برای استجابت حاجات، صلوات بر محمد و آلش است. امام صادق ^{علیه السلام} در این رابطه می‌فرمایند:

"هر كه از خداوند چیزی می‌خواهد پس [دعایش را] با صلوات بر پیامبر و اهل بیتش آغاز کند و سپس حاجتش را درخواست نماید. آنگاه [دعایش را] با صلواتی دیگر بر محمد و آلش تمام کند. چرا که خداوند متعال كریم‌تر از آن است كه دو طرف [دعا] را قبول كند و وسط آن را رها نماید. [بدانید] كه صلوات بر محمد و آلش هرگز از درگاه الهی محجوب نمی‌ماند (صلوات و درخواست درود بر پیامبر و اهل بیتش همیشه مستجاب می‌شود)."[2]

امیر مومنان نیز مناجات خود را با درود بر عزیزترین مخلوقات خدا و برترین مربیان الهی آغاز می‌کند و با همین درود و سلام نیز به نیایش پایان می‌دهد. سپس حال خود را در مقابل خالق، اینچنین وصف می‌کند:

«... فَقَدْ هَرَبْتُ اِلَیْکَ»

[از همه چیز و همه کس] به سوی تو گریخته‌ام.

«... اِلهی اِنْ حَرَمْتَنی فَمَنْ ذَا الَّذی یَرْزُقُنی؟»

معبودا؛ اگر تو محرومم سازی، کیست که روزی‌اَم دهد؟

«... وَ اِنْ خَذَلْتَنی فَمَنْ ذَا الَّذی یَنْصُرُنی؟»

و اگر تو خوارم نمایی چه کسی یاری‌اَم خواهد کرد؟

«... اِلهی اِنْ کُنْتُ غَیْرَ مُسْتَأْهِلٍ لِرَحْمَتِکَ فَاَنْتَ اَهْلٌ اَنْ تَجُودَ عَلَیَّ بِفَضْلِ سَعَتِکَ»

معبودا؛ اگر من شایسته‌ی رحمتت نیستم، اما از تو سزاوار است که با فضل گسترده‌ات بر من ببخشایی.

«... اِلهی اِعْتِذاری اِلَیْکَ اعْتذارَ مَنْ لَمْ یَسْتَغْنِ عَنْ قَبُولِ عُذْرِه فَاقْبَلْ عُذْری یا اَکْرَمَ مَنِ اعْتَذَرَ اِلَیْهِ الْمُسیئُونَ»

معبود من؛ عذر آوردنم به درگاهت، عذر آوردنِ کسی است که نیاز به قبول دارد. پس عذرم را بپذیر، ای بزرگوارترین کسی که تبهکاران به درگاهش عذر می‌آورند.

«... اِلهی اَنَا عَبْدُکَ الضَّعیفُ»

الهی؛من بنده ی ضعیف تو هستم.

«... اِلهی لا تَرُدَّ حاجَتی وَ لا تُخَیِّبْ طَمَعی وَ لا تَقْطَعْ مِنْکَ رَجائی وَ اَمَلی»

الهی؛ حاجتم را رد مکن و دستِ طمعم را تهی برمگردان و امید و آرزویم را از خود قطع مساز.

«... اِلهی اِنْ اَخَذتَنی بِجُرمی اَخَذتُکَ بِعَفوِکَ »

معبود من؛ اگر مرا به جرمم باز خواست فرمایی، من از تو می‌پرسم عفوت کجاست؟

«... وَ اِنْ اَخَذْتَنی بِذُنُوبی اَخَذتُکَ بِمَغفِرَتِکَ»

و اگر مرا به گناهانم مؤاخذه فرمایی، از مغفرت تو خواهم پرسید.

«... وَ اِنْ اَدْخَلْتَنی النّارَ اَعْلَمْتُ اَهْلَها أَنِّی أُحِبُّكَ»

و اگر مرا در آتش افکنی، من به همه دوزخیان اعلام خواهم کرد که تو را دوست دارم.

امیر مومنان در این مناجات از خداوند مهربان بهترین‌ها را درخواست می‌کند و می‌فرماید:

«...اِلهی قَد سَتَرْتَ عَلیَّ ذُنُوبا فِی الدُّنْیا وَ اَنَا اَحْوَجُ اِلی سَتْرِها عَلَیَّ مِنْکَ فِی الْاُخْری اِذْ لَمْ تُظْهِرْها لِاَحَدٍ مِنْ عِبادِکَ الصّالحینَ فَلا تَفْضَحْنی یَوْمَ القِیامَةِ عَلی رُئُوسِ الْاَشهادِ»

معبودا؛ همانا گناهانم را در دنیا پوشانیدی و من به این پرده پوشی، درآخرت محتاج ترم. تو در دنیا، حتی نزد بندگان شایسته‌ات نیز، گناهانم رافاش نکردی؛ پس در روز قیامت، نزد آنها که شاهدند رسوایم مفرما.

«...اِلهی هَبْ لی کَمالَ الانْقِطاعِ اِلَیْکَ»

خداوندا؛ به من کمال انقطاع (نهایت بریدن از غیر تو و پیوستن به خودت) عطا کن.

«...اَسْئَلُکَ اَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اَنْ تَجْعَلَنی مِمَّنْ یُدیمُ ذِکْرَکَ وَ لا یَنْقُضُ عَهْدَکَ وَ لا یَغْفُلُ عَنْ شُکْرِکَ وَلا یَسْتَخِفُّ بِاَمْرِکَ»

از تو می‌خواهم که بر محمد و آلش درود فرستی ومرا از آنانی قرار دهی که همواره به یادِ تو هستند، و هرگز با تو پیمان شکنی نکنند و از شکر و سپاست لحظه‌ای غفلت نمی‌ورزند و هیچ گاه فرمانت را سبک نمی‌شمرند.

«... اِلهی وَ اِلْحِقْنی بِنُورِ عِزِّکَ الْاَبْهَجِ فَاَکُونَ لَکَ عارِفا وَ عَنْ سِواکَ مُنْحَرِفا وَ مِنْکَ خائفا مُراقِبا»

خداوندا؛ مرا به نور عزت خود که از هر چیز مسرت انگیزتر است ملحق فرما تا معرفت تو را کسب کنم و از غیر تو روی گردان شوم و فقط از تو ترسان و مراقب باشم.

آری؛ مناجات شعبانیه ادبِ دعا کردن به درگاه خالق را می‌آموزد.

مناجات شعبانیه غبار غفلت از روح آدمی می‌زداید و حلاوت بندگی بر جان تشنگان می‌چشاند.

مناجات شعبانیه سینه را از هوای خواستن بهترین ها پر می‌سازد و دستهای نیاز را بی اختیار به آسمان تمنا دراز می‌کند تا بگویی:

بارخدایا؛ در این ماه شریف که از انتساب به رسول رحمتت اعتبار یافته،[3] از تو عاجزانه می‌خواهم رحمتت را از ما دریغ نسازی و غضب از ما فقیران درگَهت برداری. می‌دانم هرگاه بر بندگانت غضب می‌کنی جانشین خود بر روی زمین را از مجاورت مردمان دور می‌سازی؛[4] اما از کلام امیر مومنان در مناجات شعبانیه مدد می‌جویم و می‌گویم:

اِلهی فَقَدْ هَرَبْتُ اِلَیْکَ

معبودا؛ به سوی تو گریخته‌ام.

با ترس و وحشت از هر چه غیر توست به سوی تو گریخته‌ام. از هرچه سیاهی و پلیدی است؛ از هرچه ما را از تو دور می‌کند؛ از هرچه دل را می‌میراند؛ از هرچه قلب را سخت می‌کند؛ از هرچه روح‌مان را کدر می‌سازد؛ از هرچه رضایت تو را به همراه ندارد؛ از هرچه موجبات غضب تو را فراهم می‌کند ...

اِلهی اَعُوذُ بِکَ مِنْ غَضَبِکَ وَ حُلُولِ سَخَطِکَ

از غضب تو و فرود آمدن خشم تو به خودت پناه می‌برم؛ چونان طفلی که حتی در اوج عصبانیتِ مادر پناهی امن تر و مطمئن‌تر از دامان پرمهرش نمی‌شناسد!

پس به حق محمد و آل محمد، غضب از ما بندگان خطاکار بردار؛ آخرین هدایتگر از نسل رسول رحمتت را به نجات زمینیان فرو فرست و چشم ما را به جمال دلگشای «مهدی» روشن فرما.

• < قبلی