مهدی در قرآن

 

تلخیص و گردآوری:  فاطمه طالعی (کارشناس کتابداری و اطلاع رسانی ؛ این آدرس پست الکترونیک توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید )

استاد راهنما:  مسعود  بسیطی (کارشناس علوم تربیتی و ادیان و فرق ؛   این آدرس پست الکترونیک توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید   )

 

 

مقدمه:

نجات و منجی‌گرایی، آرمانی فطری برای آحاد افراد بشر است. این امر آرمانی، در ادیان آسمانی، در حوزه ای عمیق تر، به صورت «موعود گرایی» مطرح شده است. پیدایش یا ظهور مردی الهی با قدرتی آسمانی برای برقراری عدالت در زمین و در میان توده‌های بشری، مبحثی مشترک میان همه ادیان الهی است. در این میان، دین اسلام نسبت به سایر ادیان، ویژگی‌ها و صفات منجی موعود را با مشخصاتی روشن تر و شفاف تر بیان کرده است. هم در قرآن و هم در احادیث اسلامی این موضوع با تاکید زیادی بررسی شده. به گونه ای که در قرآن کریم، ژرف تر از دیگر کتب آسمانی بحث آخر زمان و منجی آن عصر بیان شده؛ و همچنین پس از مبحث امامت و جانشینی پیامبر خاتم، بیشترین تعداد احادیث به بحث آینده جهان و ظهور مردی آسمانی - از نسل پیامبر اکرم و فاطمه زهرا - اختصاص یافته است.

در این میان، امتیاز تشیّع به دلیل مراجعه مستقیم به پیامبر و جانشینان علمی ایشان – یعنی اهل بیت پیامبر - است. این امر باعث شده تا با مراجعه به رسول خاتم و اهل بیت گرامی‌شان به عنوان «مبیِّن قرآن » دایره این معرفی بسیار وسیع تر گردد. به حدی که در کلام این خاندان، جزیی ترین خصوصیات و صفات منجی بشریت و مهدی موعود تبیین گردیده است.

در مکتب اهل بیت منجی موعود، دارای دو شأن مختلف و متفاوت است:

 

نخست: شأن امامت

در این شأن، مهدی موعود، فارغ از بحث قیام و نجات بخشی، تمامی شئون امامت، اعم از تبیین قرآن، هدایت گری، رافع اختلاف بودن از امت و ... - به شرط مراجعه به ایشان – را داراست. در این حیطه، «غیبت»، تنها به معنی «ناشناس بودن» ایشان است و مطلقا شئون امامت و هدایتگریِ‌ مهدی ^{علیه السلام} را تعطیل نمی‌کند؛ بلکه دست امام، در دستگیری و هدایت مردم باز است.

در این جایگاه، مهدی موعود، تمام صفات ائمه پیشین را داراست و در کلیه شئونی که قرآن کریم به امامت امیر مؤمنان و دیگر ائمه اختصاص داده، شریک است. چرا که انجام شئون امامتش منوط به دسترسی فیزیکی و جسمی به او نیست.

 

دوم: شأن قائمیت

در این شأن، امام عصر وظیفه‌ای بس عظیم و سترگ دارد. خداوند، آدمیان را برای پرستش خویش خلق کرد و زمین را در اختیارشان گذاشت تا عبودیت خدا را به جای آورند. اما تا به امروز، خداوند متعال به کمال حقش در زمین پرستش نشده است. همه انبیاء و برگزیدگان الهی، مژده و بشارت ظهور مردی آسمانی را داده‌اند که با ظهورش زمین از عدالت لبریز شده؛ بساط ظلم و ستم برای همیشه برچیده می‌گردد؛ عقل‌ها کامل می‌شود؛ و بندگان، بدون دغدغه به عبادت آفریدگار مشغول می‌شوند.

در واقع، مأموریت مصلح آخرالزمان، در راستای زمینه‌سازی برای پرستش کامل خدا در زمین است. در شأن قائمیت است که دوازدهمین جانشین پیامبر با قدرتی آسمانی برای این مهم به پا می‌خیزد و قیامت صغری بر پا می‌کند.

 

در ادامه، با استناد به متون شیعی و سنی تنها به تعداد معدودی از آیات قرآن کریم که به معرفی دو شأن برجسته منجی موعود، یعنی شأن «امامت» و شأن «قائمیت» پرداخته‌اند، اشاره می‌گردد.

به این امید که بستری برای پژوهش‌های بعدی به نیت کاربردی کردن فرهنگ انتظار در جامعه جهانی ایجاد گردد.

نوشتار زیر، برگرفته از کتاب «حکومت جهانی حضرت مهدی از دیدگاه قرآن و عترت»[1] ؛ نوشته‌ محمود شریعت‌زاده خراسانی است. برای جلوگیری از طولانی شدن بحث، توضیح آیات، به صورت خلاصه بیان گردیده. علاقمندان، می‌توانند برای مشاهده متن روایات، به منابع ذکر شده در پاورقی‌ها مراجعه نمایند.

ضمنا جهت استفاده بهتر خوانندگان، آیاتی از قرآن که به شأن «امامت» مهدی ^{علیه السلام} پرداخته‌اند، با علامت  و آیاتی که به موضوع «قائمیت» اشاره داشته‌اند، با علامت  مشخص شده‌اند.

 

 

سوره بقره:

1-  ذَالِكَ الْكِتَبُ لَا رَیْبَ فِیهِ هُدًى لِّلْمُتَّقِینَ (2) الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ ... (3)

این همان کتابی است که در آن تردیدی نیست و وسیله هدایت برای همه پرهیزکاران است. آنان که به غیب ایمان می‌آورند ...

 

توضیح:  «متقین» در آیه فوق، شیعیان امیر مؤمنان علی ^{علیه السلام} هستند و «غیب» اشاره به حجت بن الحسن و غیبت ایشان دارد.[2]

 

 

2-  فَاسْتَبِقُواْ الْخَیرَْاتِ أَیْنَ مَا تَكُونُواْ یَأْتِ بِكُمُ اللَّهُ جَمِیعًا (148)

در نیکی‌ها و اعمال خیر بر یکدیگر سبقت بجویید، هر کجا باشید خداوند شما را حاضر می‌کند.

 

توضیح:  امام صادق ^{علیه السلام} درباره این آیه شریفه می‌فرمایند: "اصحاب قائم سیصد و سیزده نفرند، به خدا قسم آنها عده معدودی هستند که در یک ساعت جمع می‌شوند، همچون جمع شدن پاره‌های ابر در فصل پاییز."[3]

 

 

3-  كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فىِ كلُ‏ِّ سُنبُلَةٍ مِّاْئَةُ حَبَّةٍ (261)

همانند بذری هستند که هفت خوشه برویاند، که در هر خوشه صد دانه باشد.

 

توضیح:  علی ^{علیه السلام} در وصف حضرت مهدی می‌فرماید: "مهدی برای فرمان داران خود پیغام می‌فرستد که عدالت را به صورت کامل بین مردم پیاده کنید."

در ادامه می‌فرماید: "آنگاه شر و گرفتاریها برای همیشه از بین می‌رود و به جای آن برکت و خیر جایگزین خواهد شد. در عصر ظهور او یک مُد بذر 700 مُد محصول خواهد داد."[4]

 

سوره آل عمران:

 یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ اصْبرُِواْ وَ صَابِرُواْ وَ رَابِطُواْ وَ اتَّقُواْ اللَّهَ (200)

اى كسانى كه ایمان آورده‏اید، صبر كنید و ایستادگى ورزید و رابطه برقرار نمایید و تقوای الهی پیشه سازید

 

توضیح:  امام باقر ^{علیه السلام} در تفسیر این آیه می‌فرماید: "ای کسانی که ایمان آورده‌اید، بر انجام واجبات صبر و استقامت داشته باشید و در برابر آزار و اذیت دشمنان بردبار و صبور باشید و با امام خود مهدی منتظر در ارتباط باشید."[5]

 

سوره نساء:

 یَا أَیهَُّا الَّذِینَ ءَامَنُواْ أَطِیعُواْ اللَّهَ وَ أَطِیعُواْ الرَّسُولَ وَ أُوْلىِ الْأَمْرِ مِنكمُ‏ْ (59)

ای کسانی که ایمان آورده‌اید، خدا را اطاعت کنید و رسول خدا را اطاعت کنید و صاحبان امر را [اطاعت کنید].

 

توضیح:  به تایید اکثر اندیشمندان اسلامی – اعم از شیعه و سنّی - [6]، مقصود از «اولی الامر» دوازده امام هدایتگرند که اول آنها علی ^{علیه السلام} و آخر آنها بقیه الله (تنها باقی مانده از حجت‌های خدا در زمین) مهدیِ منتظَر است.

 

 

سوره اعراف:

1-   قَالَ مُوسىَ‏ لِقَوْمِهِ اسْتَعِینُواْ بِاللَّهِ وَ اصْبرُِواْإِنَّ الْأَرْضَ لِلَّهِ یُورِثُهَا مَن یَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَ الْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِینَ (128)

موسی به قوم خود گفت از خدا یاری بجویید و صبر پیشه کنید، که همانا زمین از آنِ خداست و آن را به هر کس بخواهد [و شایسته بداند] واگذار می‌کند و سرانجام [نیک] برای پرهیزکاران است.

 

توضیح:  امیر مؤمنان در تبیین این آیه می‌فرماید: "من و اهل بیتم کسانی هستیم که خداوند زمین را برای ما به ارث گذاشته است؛ و ما پرهیزکاران هستیم." [7]

 

2-   یَسَْلُونَكَ عَنِ السَّاعَةِ أَیَّانَ مُرْسَئهَا قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِندَ رَبىّ‏ِ لَا یجَُلِّیهَا لِوَقْتهَِا إِلَّا هُوَ ثَقُلَتْ فىِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ لَا تَأْتِیكمُ‏ْ إِلَّا بَغْتَةً  (187)

درباره آن ساعت خاص از تو سوال می‌کنند که وقوع آن در چه زمانی است؟ و بگو علمش نزد پروردگار من است و هیچ کس جز او [نمی تواند] وقت آن را آشکار سازد، (اما آن اتفاق) حتی در آسمان‌ها و زمین، سنگین است جز به طور ناگهانی به سراغ شما نمی‌آید.

 

توضیح:  امام باقر ^{علیه السلام} درباره معنای «الساعه» (آن ساعت خاص) می‌فرماید: "این ساعت [ظهور] قائم است که ناگهان قیام خواهد کرد."[8]

 

سوره انفال

  لِیُحِقَّ الحَْقَّ وَ یُبْطِلَ الْبَاطِلَ وَ لَوْ كَرِهَ الْمُجْرِمُونَ (8)

تا حق تثبیت شود و باطل از میان برود، هر چند مجرمان کراهت داشته باشند.

 

توضیح:  امام باقر ^{علیه السلام} درباره این آیه می‌فرماید: "در زمان ظهور، قائم حق آل محمد را تثبیت می‌کند و باطل را بر می‌اندازد."[9]

 

سوره توبه:

 هُوَ الَّذِى أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى‏ وَ دِینِ الْحَقّ‏ِ لِیُظْهِرَهُ عَلىَ الدِّینِ كُلِّهِ وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ (33)

او کسی است که رسولش را با هدایت و آیین حق فرستاده تا او را بر همه آیین‌ها غالب گرداند، هر چند مشرکان کراهت داشته باشند.

 

توضیح:  امام صادق ^{علیه السلام} می‌فرماید: "به خدا سوگند معنای این آیه تا ظهور قائم اتفاق نمی‌افتد. زمانی که قائم ظاهر شود کافر و مشرکی باقی نخواهد ماند، مگر آن که خروج مهدی را کراهت دارد. مشرکی باقی نمی‌ماند مگر آن که نابود می‌شود."[10]

 

سوره یونس:

 قُلْ فَانتَظِرُواْ إِنىّ‏ِ مَعَكُم مِّنَ الْمُنتَظِرِینَ (102)

بگو شما انتظار بکشید من نیز با شما انتظار می‌کشم.

 

توضیح:  امام رضا ^{علیه السلام} ذیل این آیه درباره «انتظار» می‌فرماید: "به راستی که انتظار فرج [قائم]، خود فرج و گشایش است."[11]

 

سوره هود:

 بَقِیَّتُ اللَّهِ خَیرٌْ لَّكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِینَ (86)

سرمایه حلالی که خداوند برای شما برای‌تان بهتر است اگر ایمان داشته باشید.

 

 

توضیح:  امام باقر^{علیه السلام} ذیل این آیه می‌فرماید: "این آیه اولین آیه‌ای است که قائم آن را تلاوت می‌کند و سپس می‌فرماید: «من، بقیه‌الله (تنها باقی‌مانده از حجت‌های خدا) و راهنمای مردم از جانب خدا و خلیفه و جانشین او در زمین بر شما هستم» مردم به سوی او می‌آیند و بر او چنین سلام می‌کنند: «السلام علیک یا بقیه الله فی ارضه»."[12]

 

سوره رعد:

 إِنَّمَا أَنتَ مُنذِرٌ وَ لِكلُ‏ِّ قَوْمٍ هَادٍ (7)

همانا تو (ای پیامبر) بیم دهنده‌ای و برای هر قومی هدایت کننده‌ای وجود دارد.

 

توضیح: پیامبر رحمت - محمد مصطفی – می‌فرماید: "من آقا و سید انبیاء هستم و علی بن ابی طالب آقا و سید اوصیا؛ جانشینان بعد از من دوازده نفرند. هر یک از آنها هدایت کننده (هاد) مردم زمان خود هستند. اول آنها علی بن ابی طالب و آخرین‌شان مهدیِ قائم است."[13]

 

سوره ابراهیم:

  و ذَكِّرْهُم بِأَیَّامِ اللَّهِ (5)

و ایام الله را به آنها متذکر شو.

 

توضیح:  امام باقر و امام صادق ^{علیهما السلام} می‌فرمایند: "ایامُ الله، (روزهایی که به دلیل اهمیت فوق العاده منتسب به خداست) سه روز است: روز قیام قائم، روز رجعت و روز قیامت"[14]

 

 

سوره حجر:

  قَالَ رَبّ‏ِ فَأَنظِرْنىِ إِلىَ‏ یَوْمِ یُبْعَثُونَ (36) قَالَ فَإِنَّكَ مِنَ الْمُنظَرِینَ (37) اِلىَ‏ یَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ (38)

شیطان گفت: پروردگارا مرا تا روز رستاخیزمهلت ده! خداوند در پاسخ فرمود: تو از مهلت یافتگانی، (اما نه تا روز رستاخیز بلکه) تا روز و وقتی معین.

 

توضیح:  امام صادق ^{علیه السلام} در پاسخ به این سوال که «روز پایان یافتن مهلت شیطان چه روزی است؟» می‌فرماید: "آن روزی است که پیامبر خدا با قیام قائم ما انتظارش را می‌کشد."[15]

 

سوره اسراء:

1-   وَ مَن قُتِلَ مَظْلُومًا فَقَدْ جَعَلْنَا لِوَلِیِّهِ سُلْطَانًا (33)

و آن کس که که مظلوم کشته شده برای ولی‌اَش سلطه قرار دادیم.

 

توضیح:  این آیه درباره امام حسین ^{علیه السلام} و حضرت مهدی ^{عجل الله تعالی فرجه} نازل شده است.

از امام باقر ^{علیه السلام} روایت است: "همانا حسین مظلوم کشته شد و ما ولیّ خون به ناحق ریخته شده اوییم. قائم از ماست که خون حسین ^{علیه السلام} را طلب می‌کند و هر که بر قتل امام حسین راضی بود را به سزای عملش می‌رساند ..."[16]

 

2-  وَ قُلْ جَاءَ الْحَقُّ وَ زَهَقَ الْبَاطِلُ إِنَّ الْبَاطِلَ كاَنَ زَهُوقًا (81)

بگو حق فرا رسید و باطل نابود شد؛ همانا باطل نابود شدنی است.

 

توضیح:  حکیمه خاتون فرمود: مهدی را دیدم که این آیه روی بازوی او نوشته شده بود.[17]

امام باقر ^{علیه السلام} در تفسیر این آیه شریف فرمودند: "زمانی که امام قائم قیام کند، دوران باطل سپری خواهد شد."[18]

 

انبیاء:

 وَ لَقَدْ كَتَبْنَا فىِ الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُهَا عِبَادِىَ الصَّلِحُونَ (105)

ما در زبور بعد از ذکر نوشتیم که بندگان صالح من وارث زمین خواهند شد.

 

توضیح:  امام باقر و امام صادق ^{علیهما السلام} می‌فرمایند: "بندگان صالح در این آیه، قائم و اصحاب او هستند که زمین را به ارث می‌برند."[19]

 

حج:

  الَّذِینَ إِن مَّكَّنَّاهُمْ فىِ الْأَرْضِ أَقَامُواْ الصَّلَوةَ وَ ءَاتَوُاْ الزَّكَوةَ وَ أَمَرُواْ بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْاْ عَنِ الْمُنكَرِ وَ لِلَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ (41)

[یاران خدا] کسانی هستند که هر گاه در زمین به آنها قدرت بخشیدیم نماز را بر پا می‌دارند و زکات را ادا می‌کنند و امر به معروف و نهی از منکر می‌نمایند و پایان همه کارها از آن خداوند است.

 

توضیح:  امام باقر ^{علیه السلام} می‌فرمایند: "نزول این آیه در شأن مهدی و اصحاب اوست. آنها شرق و غرب زمین را مالک می‌شوند. خداوند دین خود را به وسیله ایشان ظاهر می‌کند، تا آنجا که اثری از ظلم و بدعت باقی نمی‌ماند." [*19]

 

نمل:

  أَمَّن یجُِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَ یَكْشِفُ السُّوءَ وَ یَجْعَلُكُمْ خُلَفَاءَ الْأَرْضِ (62)

چه کسی است که دعای گرفتار را اجابت می‌کند و گرفتاری را برطرف می‌سازد و شما را زمامداران زمین قرار می‌دهد؟

 

توضیح:  امام صادق ^{علیه السلام} می‌فرماید: "این آیه درباره قائم آل محمد نازل شد، است. به خدا سوگند «مضطَر»، اوست. او در مقام ابراهیم دو رکعت نماز می‌خواند و خدای عزّ وجلّ را با اضطرار تمام خوانده و فرج خود را طلب می‌کند. خداوند اجابتش می‌فرماید، و او را در زمین خلیفه‌ی حاکم خود می‌سازد"[20]

 

قصص:

 وَ نُرِیدُ أَن نَّمُنَّ عَلىَ الَّذِینَ اسْتُضْعِفُواْ فىِ الْأَرْضِ وَ نجَْعَلَهُمْ أَئمَّةً وَ نجَْعَلَهُمُ الْوَارِثِینَ (5)

اراده ما بر این قرار گرفته است که به مستضعفین نعمت بخشیم، و آنها را پیشوایان و وارثین روی زمین قرار دهیم.

 

توضیح:  امیر مؤمنان - علی ^{علیه السلام} - در ذیل این آیه می‌فرماید: "ایشان، آل محمد هستند. خداوند مهدی آل محمد را بر می‌انگیزد تا توسط او مؤمنان را عزیز و دشمنانشان را ذلیل و زبون گرداند."[21]

حکیمه خاتون - دختر امام جواد ^{علیه السلام} - می‌گوید: "روز هفتم [پس از تولد مهدی ^{علیه السلام}] حضرت مهدی شهادتین را بر زبان خود جاری کرد و بر اجداد گرامیش یکی پس از دیگری درود و صلوات فرستاد. سپس این آیه را تلاوت فرمود: «وَ نُرِیدُ أَن نَّمُنَّ عَلىَ الَّذِینَ اسْتُضْعِفُواْ فىِ الْأَرْضِ وَ نجَْعَلَهُمْ أَئمَّةً وَ نجَْعَلَهُمُ الْوَارِثِینَ»[22]

 

روم:

 وَ یَوْمَئذٍ یَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ (4) بِنَصْرِ اللَّهِ یَنصُرُ مَن یَشَاءُ وَ هُوَ الْعَزِیزُ الرَّحِیمُ (5) وَعْدَ اللَّهِ لَا یخُْلِفُ اللَّهُ وَعْدَهُ وَ لَكِنَّ أَكْثرََ النَّاسِ لَا یَعْلَمُونَ (6)

در آن روز، مردمان خوشحال خواهند شد. به سبب یاری پروردگار، خداوند هر کس را بخواهد نصرت می‌دهد و او عزیز و رحیم است. [این] وعده خداست. خدا در وعده اش خلاف نمی‌کند ولی اکثر مردم نمی‌دانند.

 

توضیح:  امام صادق ^{علیه السلام} می‌فرماید: "مؤمنان، هنگام ظهور مهدی قائم به یاری خداوند متعال، شاد و خوشحال می‌شوند."[23]

 

لقمان:

 وَ أَسْبَغَ عَلَیْكُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَ بَاطِنَةً (20)

و نعمت‌های خود را – نعمت‌های ظاهری و باطنی- بر شما گسترده و افزون ساخته است.

 

توضیح:  امام کاظم ^{علیه السلام} می‌فرماید: "نعمت ظاهری، امام ظاهر است و نعمت باطنی، امام غایب است، که از دیدگان پنهان می‌شود و در عصر ظهورش گنج‌های زمین برای او آشکار گردد و هر چیز دوری برایش نزدیک باشد."[24]

 

سجده:

 وَ جَعَلْنَا مِنهُْمْ أَئمَّةً یهَْدُونَ بِأَمْرِنَا لَمَّا صَبرَُواْ وَ كَانُواْ بَِایَاتِنَا یُوقِنُونَ (24)

و از آنها امامان و پیشوایانی برگزیدیم که به فرمان ما [مردم را] هدایت می‌کنند. به خاطر این که شکیبایی نمودند و به آیات ما یقین دارند.

 

توضیح:  سلمان فارسی می گوید: خدمت رسول خدا ^{صلی الله علیه و آله} وارد شدم. دیدم حسین ^{علیه السلام} روی زانوی پیامبر است و پیامبر، چشمان و دهانش را می‌بوسد و می‌فرماید: «تو آقا و پسر آقایی، تو امام و پسر امامی، تو حجت و پسر حجتی، تو پدر حجت‌های نُه گانه خدا از صلبت هستی که – قائم – نهمین ایشان است.»[25]

 

احزاب:

  إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَكمُ‏ْ تَطْهِیرًا (33)

همانا خدا چنین می‌خواهد که پلیدی و گناه را از شما دور کند و شما را کاملا پاک سازد.

 

توضیح:  امیر مؤمنان می‌فرماید: "روزی با حسنین و فاطمه در خانه اُمّ سلمه به حضور پیامبر شرفیاب شدیم، جبرئیل این آیه را نازل کرد. آن حضرت فرمود: «یا علی! این آیه در شأن تو و فاطمه و حسنین و امامان گرامی از فرزندان حسین نازل شده است.» گفتم: «ای رسول خدا ائمه بعد از شما چند نفرند؟» فرمود: «ایشان دوازده نفرند، اول انها تو هستی؛ بعد از تو حسن و حسین و علی ابن حسین زین العابدین ...» و یک به یک اسامی ایشان را تا حضرت حجت بیان فرمود."[26]

پیامبر^{صلی الله علیه و آله} فرمود :" اگر از عمر دنیا یک روز باقی بماند خداوند مردی از «اهل بیت» مرا برمی انگیزاند تا زمین را از عدل و داد پر کند چنان که از جور و ستم پر شده باشد."[27]

امیر مؤمنان می‌فرماید: "مهدی از ما «اهل بیت» است خدا او را ( برای قیام) در یک شب آماده می‌کند."[28]

 

سبا:

  سِیرُواْ فِیهَا لَیَالىِ‏َ وَ أَیَّامًا ءَامِنِینَ (18)

شب‌ها و روزها در این آبادی‌ها در امنیت کامل مسافرت کنید.

 

توضیح:  امام صادق ^{علیه السلام} می‌فرماید: "در وقت ظهور آن حضرت به همراه قائم ما میان شهرها (در امنیت کامل) سفر می‌کنید."[29]

 

ص:

 إِلىَ‏ یَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ (81)

تا روز و زمان معینی [به تو ای شیطان مهلت می‌دهیم]

 

توضیح:  امام رضا ^{علیه السلام} می‌فرماید: "این روز، روز خروج قائم ماست ... او چهارمین نسل از فرزندانم، پسر برترین زنان است. خداوند متعال توسط او زمین را پاک و پاکیزه و از هر ستم و ظلم، تقدیس و تطهیر می‌نماید. اوست که مردم در ولادت او شک می‌کنند و اوست صاحب غیبت قبل از خروج. اوست که پس از خروج زمین را به نور خود منوّر می‌کند، و عدالت را بین مردم می‌گستراند. [در آن زمان] کسی به کسی ستم نخواهد کرد.

و اوست که زمین [و زمان] همواره در خدمت اوست. هنگام ظهور، منادی از آسمان ندا می‌کند و صدای او را تمام اهل زمین می‌شنوند، که درباره حضرت دعا می‌کند و می‌گوید: ای اهل عالم! حجت خدا ظاهر شد. او در کعبه است. از او پیروی کنید. به درستی که حق با اوست و در اوست."[30]

 

زمر:

 وَ أَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبهَِّا (69)

و زمین [در آن روز] به نور پروردگارش روشن می‌شود.

 

توضیح:  امام رضا ^{علیه السلام} درباره این آیه می‌فرماید: "به هنگام قیام فرزند چهارم از فرزندان من (مهدی آل محمد) زمین به نور پروردگارش روشن می‌شود."[31]

 

شوری:

1-  وَ مَا یُدْرِیكَ لَعَلَّ السَّاعَةَ قَرِیبٌ (17)

و تو چه می‌دانی؟! شاید آن ساعت نزدیک باشد.

 

توضیح:  امام صادق ^{علیه السلام} می‌فرماید: "مقصود از آن «ساعت»، وقت قیام قائم است." [32]

 

2-  أَلَا إِنَّ الَّذِینَ یُمَارُونَ فىِ السَّاعَةِ لَفِى ضَلَالِ بَعِیدٍ (18)

بدانید آنها که درباره آن ساعت تردید می‌کنند در گمراهی عمیق هستند.

 

توضیح:  امام صادق ^{علیه السلام} آن ساعت در این آیه را زمان قیام و ظهور مهدی ^{علیه السلام} معرفی کرده، می‌فرماید: "مردم درباره او به تردید می‌افتند و می‌گویند: قائم چه وقت متولد شده؟! چه کسی او را دیده؟! اگر متولد شده، پس کجاست؟!"[33]

 

3-  قُل لَّا أَسَْلُكمُ‏ْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فىِ الْقُرْبىَ‏ وَ مَن یَقْترَِفْ حَسَنَةً نَّزِدْ لَهُ فِیهَا حُسْنًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ (23)

ای پیامبر به مردم بگو من بابت رسالتم هیچ اجر و مزدی جز مودت و محبت به نزدیکانم طلب نمی‌کنم.

 

توضیح:  پیامبر خدا پس از قرائت این آیه، در تبیین افرادی که خداوند به مودت و محبت آنها امر کرده و مودت آنها را بر مردم واجب فرموده، سه مرتبه فرمود: "آنها علی، فاطمه و فرزندان‌شان ^{علیهم السلام} هستند."

امام باقر ^{علیه السلام} نیز در تفسیر این آیه می‌فرماید: "آنها ائمه هستند. نخستین‌شان امیر مؤمنان - علی ابن ابی طالب - و آخرین‌شان مهدی است."[34]

 

زخرف:

  وَ جَعَلَهَا كلَِمَةَ بَاقِیَةً فىِ عَقِبِهِ لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ (28)

او کلمه توحید را کلمه باقیه در اعقاب خود قرار داد تا به سوی خدا باز گردند.

 

توضیح:  امام سجاد به نقل از امیر مؤمنان ^{علیه السلام} درباره این آیه می‌فرماید: "این آیه درباره ما نازل شده است. خداوند امامت را تا روز قیامت در فرزندان حسین ^{علیه السلام} قرار داده است ... برای قائم ما دو غیبت است. یکی از دیگری طولانی‌تر است. در غیبت طولانی او بر اعتقاد به امامت او کسی جز افرادی که شناختی صحیح و یقینی محکم به او داشته باشد باقی نمی‌ماند."[35]

 

محمد:

  فَهَلْ یَنظُرُونَ إِلَّا السَّاعَةَ أَن تَأْتِیهَُم بَغْتَةً فَقَدْ جَاءَ أَشْرَاطُهَا فَأَنىَ‏ لهَُمْ إِذَا جَاءَتهُْمْ ذِكْرَاهُمْ (18)

آیا آنها جز این انتظار دارند که قیامت به طور ناگهانی بر پا شود؟ در حالی که نشانه‌های آن پدید آمده است. اما زمانی که ساعت فرا رسد تذکر و ایمان آنها سودی ندارد.

 

توضیح:  امام صادق ^{علیه السلام} می‌فرماید: "ساعت در این آیه قیام قائم است."[36]

 

فتح:

  هُوَ الَّذِى أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى‏ وَ دِینِ الْحَقّ‏ِ لِیُظْهِرَهُ عَلىَ الدِّینِ كلُِّهِ وَ كَفَى‏ بِاللَّهِ شَهِیدًا (28)

او کسی است که رسولش را با هدایت و دین حق فرستاد تا آن را بر همه دین‌ها پیروز کند.

 

توضیح:  امام کاظم ^{علیه السلام} در باره معنای این آیه می‌فرماید: "منظور از دین حق، وصایت و ولایت امیر مؤمنان است که خداوند همگان را به آن امر نموده و در عصر ظهور مهدی آن را بر همه ادیان چیره خواهد کرد."[37]

 

ق:

 وَ اسْتَمِعْ یَوْمَ یُنَادِ الْمُنَادِ مِن مَّكاَنٍ قَرِیبٍ (41) یَوْمَ یَسْمَعُونَ الصَّیْحَةَ بِالْحَقّ‏ِ ذَالِكَ یَوْمُ الخُْرُوجِ (42)

با توجه، منتظر روزی باش که منادی از مکان نزدیک ندا می‌دهد. روزی که همگان صیحه رستاخیز را به حق شنوند، آن روز، روز خروج است.

 

توضیح:  امام صادق ^{علیه السلام} در باره تفسیر و معنای این دو آیه می‌فرماید: "ندا کننده، به نام قائم ما و نام پدرش ندا می‌کند. این آیه صدای آسمانی است که در روز ظهور مهدی قائم شنیده می‌شود."[38]

 

حدید:

  اعْلَمُواْ أَنَّ اللَّهَ یحُْىِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتهَِا قَدْ بَیَّنَّا لَكُمُ الاَْیَاتِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ (17)

بدانید و آگاه باشید! خداوند زمین را بعد از مرگش زنده می‌کند.

 

توضیح: امام باقر ^{علیه السلام} در باره معنی این آیه می‌فرماید: "خداوند، زمین را به وسیله قائم پس از مردنِ آن (زمین) به ظلم و ستم زنده می‌کند. پس از آن، عدل و داد توسط مهدی قائم در زمین رواج پیدا می‌کند."[39]

 

صف:

1-  یُرِیدُونَ لِیُطْفُِئواْ نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَ اللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَ لَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ (8)

می خواهند نور خدا را با دهان خود خاموش کنند! اما خدا نور خود را کامل می‌کند. هر چند مشرکان را خوش نیاید.

 

توضیح:  امام سجاد ^{علیه السلام} در تبیین آیه فوق می‌فرماید: "نور، در این آیه امامت است. خداوند امامت را با ظهور قائم به اتمام می‌رساند[40] و او را بر همه روش‌های غلط غلبه می‌دهد. به گونه‌ای که جز خدای یکتا پرستش نشود."[41]

 

2-  وَ أُخْرَى‏ تحُِبُّونهََا نَصْرٌ مِّنَ اللَّهِ وَ فَتْحٌ قَرِیبٌ وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنِینَ (13)

نعمت دیگری که آن را بسیار دوست دارید و خدا آن را به شما عطا خواهد کرد یاری خداوند و فتح و پیروزیِ نزدیک است. پس مؤمنان را به آن بشارت ده.

 

توضیح:  فتح و پیروزی به دست مهدی قائم خواهد بود و این مژده‌ای برای مؤمنان است.[42]

 

ملک:

  قُلْ أَ رَءَیْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ مَاؤُكمُ‏ْ غَوْرًا فَمَن یَأْتِیكمُ بِمَاءٍ مَّعِینِ (30)

[ای پیامبر] به آنها بگو: اگر آب‌های سرزمین‌تان در زمین فرو رود، چه کسی می‌تواند دوباره آب حیات در اختیارتان قرار دهد؟

 

توضیح:  امام صادق ^{علیه السلام} در معنی این آیه می‌فرماید: "یعنی: اگر امام‌تان غایب شود، کیست آن امام ظاهری که اخبار آسمان و زمین و حلال و حرام خدا را برای‌تان بیان کند؟"[43]

 

فجر:

 وَ الْفَجْرِ (1) وَ لَیَالٍ عَشْرٍ (2)

و به سپیده دم سوگند! و به شبهای ده گانه سوگند!

 

توضیح:  امام صادق ^{علیه السلام} در باره معنی آیات فوق می‌فرماید: "«والفجر» قائم است و «لیال عشر» امامان امت از امام حسن مجتبی تا امام حسن عسکری است."[44]

 

شمس:

 وَ الشَّمْسِ وَ ضُحَاهَا (1) وَ الْقَمَرِ إِذَا تَلَاهَا (2) وَ النهََّارِ إِذَا جَلَّاهَا (3)

به خورشید و گسترش نورش سوگند. به ماه آن هنگام که بعد از آن در آید و به روز زمانی که زمین را روشن سازد سوگند.

 

توضیح:  امام صادق ^{علیه السلام} در معنای آیات فوق می‌فرماید: "خورشید، امیر مؤمنان و نورش، قیام قائم است. منظور از ماه که پس از خورشید در آید حسن و حسین‌اند و روز که زمین را روشن می‌کند قیام قائم است."[45]

 

لیل:

  وَ الَّیْلِ إِذَا یَغْشىَ‏ (1) وَ النهََّارِ إِذَا تجََلّىَ ‏(2)

قسم به شب آن هنگام که جهان را بپوشاند؛ قسم به روز هنگامی که تجلی کند.

 

توضیح:  امام باقر ^{علیه السلام} درباره معنای آیات فوق می‌فرماید: "مراد از لیل، جهل و تاریکی است که بر اثر محروم ساختن امیر مؤمنان از حقش جهان را فرا گرفت. و منظور از نهار و تجلی آن، قائم آل محمد است که با ظهورش باطل را نابود می‌کند."[46]

 

قدر:

  سَلَامٌ هِىَ حَتىَ‏ مَطْلَعِ الْفَجْرِ (5)

 

توضیح:  امام صادق ^{علیه السلام} معنای «مطلع الفجر» را قیام و ظهور قائم آل محمد بیان می‌فرماید که با ظهورش ظلم وستم از همه زمین رخت بر می‌بندد و عدالت، بر همه گیتی سایه می‌افکند؛ و عدل، چون سرما و گرما در زمستان و تابستان وارد خانه‌های همه مردم می‌شود [در حالی که مردم متوجه نمی‌شوند کی و چگونه به خانه هاشان راه پیدا کرده است].[47]

 

عصر:

 وَ الْعَصْرِ (1) إِنَّ الْاِنسَانَ لَفِى خُسْرٍ(2) إِلَّا الَّذِینَ ءَامَنُواْ وَ عَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ وَ تَوَاصَوْاْ بِالْحَقّ‏ِ وَ تَوَاصَوْاْ بِالصَّبرِْ (3)

قسم به عصر

همانا انسان در ضرر است

مگر کسانی که ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند و به حق و صبر سفارش شدند.

 

توضیح:  امام صادق ^{علیه السلام} در معنای سوره عصر می‌فرماید: "منظور از عصر، عصر ظهور مهدی و قائم آل محمد است. منظور از انسان زیانکار، دشمنان ما اهل بیت‌اند. مراد از ایمان، اعتقاد داشتن و باقی ماندن بر امامت امامان اهل بیت است. منظور از عمل صالح، هم دلی با برادران مؤمن و سفارش در باره عترت پیامبر به یکدیگر است و سفارش به صبر وثبات قدم در عقیده، خصوصا در عصر غیبت مهدی ^{علیه السلام}." [48]