آیا ما از خدا خلق شده‌ایم و به خدا باز می‌گردیم؟

نویسنده: زهرا فرخی (کارشناس علوم تجربی؛ این آدرس پست الکترونیک توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید )

استاد راهنما: مسعود بسیطی (کارشناس علوم تربیتی  و ادیان و فرق؛ این آدرس پست الکترونیک توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید )

پاسخ اجمالی

اگر این آیه از قرآن را این گونه ترجمه کنیم که «ما از خداییم و به او بر می‌گردیم» دچار خطای آشکاری شده‌ایم. زیرا معنای حرف «لِ» در «إِنَّا لِلّهِ»، «برای» و معنای  «إِلَی» در «إِلَیهِ رَاجِعون»، «به سوی» است. از این رو نمی‌توان چنین نتیجه گرفت که ما «از خدا» (صادر شده از درون و ذات خدا) هستیم و دوباره «به ذات خدا» باز می‌گردیم؛ بلکه مقصود آیه آن است که ما «برای خدا» هستیم (مِلکِ خدا و از آنِ اوییم) و «به سوی او» باز می‌گردیم. اگر برای فهم کلام خدا به مبیِّن و مفسّر حقیقی قرآن – یعنی رسول خدا و دوازده جانشین او – مراجعه می‌کردیم  قطعا دچار چنین اشتباهی نمی‌شدیم.

شرح مسئله:

برخی معتقدند كه بین «خالق» و «مخلوق» هیچ‏گونه جدایى وجود نداشته و وجود آن دو عینا یكى است. طرفداران این عقیده، در اثبات ادعای خود به این آیه از قرآن کریم استناد می‌کنند که می‌فرماید:

"إِنَّا لِلّهِ وَإِنَّـا إِلَیهِ رَاجِعونَ"[2]

و آن را اینچنین ترجمه می‌کنند:

همانا ما از خداییم (خلق شده از درون و ذات خداییم) و به او باز می‌گردیم.

پاسخ تفصیلی:

افرادی که با استناد به آیه‌ی مذکور بین خالق و مخلوق وحدت وجودی قائل می‌شوند و آدمی را خلق شده از ذات خدا می‌خوانند، در ترجمه و فهم کلام خدا دچار خطای بزرگی شده اند. آنها معنای حرف «لِ» در «إِنَّا لِلّهِ» را «از» گرفته اند و «إِلَی» در «إِلَیهِ رَاجِعونَ» را «به درون» معنا کرده‌اند. حال آنکه بر اساس لغت‌نامه‌های زبان عربی «ل» در این آیه معنای «برای» و «مِلک» داشته و از مالکیت خدا نسبت به انسان خبر می‌دهد.[3] «الی» نیز به معنای «به سوی» است.[4] بنابراین، معنای آیه اینچنین می‌شود:

همانا ما برای خدا هستیم (مِلکِ خدا و از آنِ اوییم) و به سوی او باز می‌گردیم.

نکته‌ی دیگر آنکه: حتی اگر کلمه‌ای در لغت عرب دارای معانی متعدد باشد، چه کسی حق دارد یکی از چند معنی را بنا بر سلیقه‌ی شخصی یا فهم و درک خویش برای ترجمه و تبیین کلام الهی انتخاب نماید؟! چه کسی تضمین می‌کند تشخیص و سلیقه اش بر خواست و مقصود خداوند حکیم منطبق باشد؟ چه کسی می‌تواند ادعا کند علم قرآن و تفسیر و تبیین آن را دارد؟

خداوند متعال علم قرآن و تفسیر و تبیین آن را تنها به رسول خاتم و دوازده جانشین پس از او عطا فرموده و مردمان را برای فهم کلامش به این تبیین کنندگانِ ضمانت شده ارجاع داده است.[5] اگر بدون مراجعه به تبیین‌کنندگان و مفسران حقیقی قرآن سراغ این کتاب برویم، نه تنها متوجه مقصود اصلی خدا نخواهیم شد؛ بلکه چنان که خدا در قرآن فرموده ممکن است به جای هدایت، دچار گمراهی شویم.[6] 

در آیه‌ی مذکور نیز اگر به جای مراجعه به مبیِّن آیات، بر مبنای درک و سلیقه‌ی شخصی خود، کلام خدا را تفسیر و تأویل نماییم، کاری غیر عاقلانه و غیر علمی انجام داده ایم؛ و نتیجه این می‌شود که عده ای وجود انسان را که مملوک و مخلوق خداست با وجود خداوند که مالک و خالق همه چیز است یکی می‌گیرند! حال آنکه آموزه های مربیان الهی و تبیین مفسران حقیقی قرآن حاکی از آن است که هیچ سنخیتی بین خدا و انسان وجود ندارد. انسان ها از آنِ خدایند، نه اینکه از خدا باشند و پس از مرگ برای حسابرسی اعمال به سوی خدا باز می‌گردند؛ نه آنکه به درون خدا بروند. خداوند، «احد» و «صمد»[7] است و از چیزی زاده نشده و هیچ چیز از او زاده نمی‌شود.[8] پس چگونه  ممکن است موجودات از او بیرون امده باشند و در نهایت هم به او بازگردند و با او یكی شوند؟

امیر مومنان – مبیِّن و مفسّر حقیقی قرآن پس از رسول خاتم – در تبیین «إِنَّا لِلّهِ وَإِنَّـا إِلَیهِ رَاجِعونَ» فرموده‌اند:

"«إِنَّا لِلّهِ» اقرارى است به پادشاهى خداوند [و عبد و بنده بودن انسان ها] و «إِنَّـا إِلَیهِ رَاجِعونَ» اعترافی است به مرگ [آدمی]"[9]

نتیجه‌گیری :

با مراجعه به فرهنگ لغت عرب مشخص می‌شود حرف «ل» در «إِنَّا لِلّهِ» «لام مالکیت» و به معنای «برای» است. و «إلی» در «إِلَیهِ رَاجِعونَ» به معنای «به سوی» است. برای فهم صحیح مقصود خدا از کلامش باید به مفسّران حقیقی قرآن – پیامبر خدا و دوازده هدایت‌گر پس از ایشان –  مراجعه کنیم. به فرموده‌ی ایشان که دارای علم قرآن و تبیین و تفسیر آن هستند «إِنَّا لِلّهِ وَإِنَّـا إِلَیهِ رَاجِعونَ» اقراری است به پادشاهی خداوند که مالک همه مخلوقات خود – از جمله انسان – است؛ و اعترافی است به مردن آدمی و بازگشتش به سوی مالک و صاحب خویش.

خداوند، پاک و منزه از آن است که وجودش با وجود اشیاء یكی باشد. نسبت ما با خداوند متعال، تنها نسبت «مخلوق» با «خالق»، «مملوك» با «مالك» و «عبد» با «معبود» است و ذات ما هیچ سنخیت و مشابهتی با ذات آفریدگار ندارد. ما فقر مطلق و خداوند، غنای مسلّم است. ما خلق شده‌ی دست او، برای او و مِلك او هستیم. در حالی كه خداوند، مالکی احد، صمد و بی همتاست که نه زاده شده و نه کسی زاده‌ی اوست. هر موجودی این حقیقت را می‌یابد كه مخلوق و مملوك خداست و دچار مرگ و نابودی می‌شود.برای اقرار به این حقیقت است كه می‌گوییم:

«همانا ما برای خدا هستیم (مِلک خدا و از آنِ اوییم) و به سوی او باز می‌گردیم.»

• بعدی >