«راينر ماريا ريلْكِه»: محمد (ص)، رودی به سوی خدای یگانه

برگرفته از کتاب: «محمد در اروپا» نوشته‌ی مینو صمیمی[1]

گردآوری و تلخیص: آذر طاهری  ( کارشناس ارشد برق – مخابرات سیستم ؛ این آدرس پست الکترونیک توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید )

راینر ماریا ریلْكِه[2] ،ادیب وشاعر آلمانی زبان، بی‌شک از موثرترین شاعران معاصر جهان است. آثار ریلکه در کشورهای اروپایی و آمریکا از شهرت بسیاری برخوردارند و از پرفروش‌ترین کتابها در آمریکا به حساب می‌آیند. از جمله آثار وی می‌توان به «کتاب ساعات»[3]، «نامه‌هایی به یک شاعر جوان»[4]، «داستان‌هایی از خدا»[5]، «شعرهای نو»[6] و «DuinoElegies»اشاره کرد. ریلکه شاعری درونگرا و اهل تفکر است و اندیشه‌های عمیقی در مورد زندگی و جهان پیرامون خود دارد. وی را به دلیل سبك خاصش در ادبیات و شعر، «شاعر اندیشه‏های والا» لقب داده‏اند.

ریلکه سفرهای بسیاری به کشورهای مختلف از جمله کشورهای اسلامی و شمال آفریقا داشته است. تجربه حاصل از این سفرها و تفکر در زندگی مردمان ملل مختلف، در طرز نگرش او به زندگی، تاثیر بسزایی داشته است. می‌توان گفت که زندگی این شاعر معاصر جهان، سراسر کندوکاو و تلاش برای رسیدن به معنا و مفهوم زندگی است. گوشه‌ای از این تلاش و کاوش را از کتاب «محمد در اروپا»چنین می‌خوانیم:

او (ریلکه) مدتها قبل از آنکه سفر خود به مصر و تونس و الجزایر را آغاز کند، نوعی تمایل به اسلام را در خود احساس کرده بود...او شعری به نام «ندای محمد»[7]  را سرود. این شعر تاثیر شگرفی را که شهود ذات احدیت از طریق فرشته وحی یعنی جبرئیل در وجود محمد(ص) پدید می‌آورد، به تصویر می‌کشد.

اما آن هنگام که فرشته راست کردار، آن هستی بی درنگ انکارناپذیر منزه و درخشان از فروغ، به خلوتگاه رفیع او وارد شد،

او از هر خواسته خویش چشم پوشید...

او هرگز نخوانده بود، و اکنون

فهم عظمت چنین کلامی، حتی ورای درک فرزانه مردی بود.

اما فرشته، آمرانه و مقتدر به سویی اشاره کرد و اشاره کرد،

و آنچه را بر لوح نوشته شده بود به او نشان داد،

و دگر باره گفت: بخوان!

سپس او خواند، چنان خواند که فرشته سر فرود آورد.

و کنون او مردی بود که خوانده بود

و چنین اطاعت کرده، فرمان الهی را اجرا نمود.[8]

او (ریلکه) بعد از سفرش به شمال آفریقا و مصر، چند ماهی را در اسپانیا به سر می‌برد و در آنجا بود که توانست تصورات و برداشتهای خود از شرق اسلامی را به شکلی منظم گردآوری و سامان دهد. در همانجا بود که ترغیب شد تا دگر باره قرآن را به صورت عمیق تری بخواند. مدتی بعد در نامه‌ای که به شاهزاده «فورستین تاکسیس»[9] می‌نویسد، احوالات خود را چنین بازگو می‌کند:

        «هم اکنون به خواندن قرآن مشغولم، قرآن صدایی منحصر به خود دارد، صدایی که من با تمامی وجودم چون بادی

        در ارغنون در درونش جای دارم ... محمد بلافصل و واقعی بود، او چون رودی که از میان رشته کوهی طغیان می‌کند

        به سوی خدای یگانه پیش می‌رود. خدایی که هر بامداد می‌توان به طور شگفت انگیزی با او سخن گفت...»[10]

تجربه ریلکه از اسلام و شیوه نگرش مسلمانان، در اثر فوق العاده تحسین برانگیز وی «Duino Elegies»، به اوج پختگی و شکوفایی خود رسید. او با به پایان رساندن این اثر به تاریخ 10 مارس 1922، نامه‌ای به کشیش «رودلف زیمرمن»[11]می‌نویسد. در اینجا ریلکه آنچه را که بیش از هر چیز وی را مجذوب اسلام کرده، در قالب این چند کلمه خلاصه می‌کند:

        «زمانی سعی کردم که قرآن را از بر کنم، در این کار خیلی پیش نرفتم، اما آنچه دریافتم، این بود که در آنجا

        انگشت نشانه نیرومندی را می‌بینید که چون عقربه‌ای راه را به سوی آسمان و خدا نشان می‌دهد.»[12]

---

[1] - کتاب «محمد (ص) در اروپا»، اثر «مینو صمیمی» است. صمیمی که اکثرا وی را با کتاب پشت پرده تخت طاوس می‌شناسند، تحصیلات خود را در اروپا سپری کرده و سالها در سفارت ایران در سویس مشغول به کار بوده است. این کتاب به زبان انگلیسی بوده و آقای عباس مهرپویا آن را به فارسی ترجمه کرده است. آنچه در این قسمت می‌خوانیم گزیده و خلاصه ای از صفحات 475-470 از چاپ سوم این کتاب است که توسط انتشارات اطلاعات در سال 1386 چاپ گردیده است. منابع نقل شده در این نوشتار، همگی از همین کتاب آورده شده‌اند.

‏. ‏(1926- ۱۸۷۵.م)[2]- Rainer Maria Rilke

[3] - Letters to a Young Poet.

[4] -The Book of Hours .

[5] - Stories of God.

[6] - New Poems .

[7] - Mohammed’s Berufung.

[8] - «راینر ماریا ریلکه»،SamtlicheWerke، به ویرایش «ارنست زین»، ویسبادن، 66-1955،مجلد نخست، «ندای محمد (ص)» ص 638. (ترجمه ان. بی.آر. ریوز)

[9] -Furstin Taxis

[10] - «راینر ماریا ریلکه»، «Briefwechsel, Marie von Thurn und Taxis»، به ویرایش «ارنست زین»، (ترجمه ان. بی.آر. ریوز)، زوریخ، 1951، ص 240.

[11] - Rudolf Zimmermann.

[12] - «راینر ماریا ریلکه»، «Briefwechsel, Marie von Thurn und Taxis»، همان، ص 245. 

 

• < قبلی
• بعدی >