بیداری عقل، زندگی اخلاق مدار را در پی خواهد داشت (قسمت اول)

نویسنده: مصاحبه شفقنا با مسعود بسیطی

نوشته‌ی‌ زیر، قسمت اول ازمتن مصاحبه‌ی پایگاه خبری شفقنا با مسعود بسیطی- مدیر مسوول بنیاد علمی فرهنگی محمد (ص) – با عنوان «بیداری عقل، زندگی اخلاق مدار را در پی خواهد داشت» است.

شفقنا: مسعود بسیطی - مدیر مسوول بنیاد علمی فرهنگی محمد(ص) - در گفت و گو با خبرنگار شفقنا تاکید ویژه‌ای بر لزوم عقل گرایی برای دستیابی به زندگی اخلاق مدار نمود و گفت: آنچه عموما از پیامبران نقل می‌شود، عباراتی درباره بایدها، نبایدها و احکام است، اما در مورد این موضوع مهم که اساسا انبیاء آمدند تا عقل انسان‌ها را بیدار کرده و رشد دهند، کمتر سخنی به میان می‌آید. در حالی که راهِ رسیدن به زندگی سالم و اخلاق مدار، بیداری عقل است.

به تربیت عقلانیِ پیامبران هم به اندازه جنبه تشریعی آنها توجه کنیم

بسیطی با بیان اینکه در بسیاری از مواقع جنبه شرعی ادیان بر جنبه عقلی ادیان غلبه داشته، عنوان کرد: یکی از ابزارهای مهمی که در حوزه تربیت اخلاقی در مکتب اهل بیت مورد تاکید واقع شده، رشد عقل و سبک زندگی عقلانی است. امیر مومنان، علی(ع) از انبیاء الهی به عنوان بیدارگران عقل انسان‌ها یاد می‌کند در حالی که متاسفانه این موضوع از شئونی است که در مورد پیامبران(ع) مورد غفلت واقع شده است.

وی ادامه داد: اگر بخواهیم یک جامعه متعالی بسازیم، باید مبانی اخلاقی و عقلانی یک جامعه را احیا کنیم. مبنای دینی ما در مورد اخلاق، نوک قله را به ما نشان می‌دهد. قله اخلاق، خُلق نیکوی پیام آور رحمت معرفی شده است. خداوند در سوره قلم، آیه ۴ در معرفی حضرت محمد(ص) می‌فرماید: «وَ اِنَّکَ لَعَلی خُلُقٍ عَظیمٍ» و پیامبر اسلام(ص) را به عنوان قله و کامل کننده مکارم اخلاق معرفی می‌کند.

این کارشناس ادیان و فِرق با ابراز نگرانی از خدشه دار شدن چهره حضرت محمد(ص) در جهان اظهار کرد: امروز در دنیا شاهد هستیم وجهه پیامبر(ص) – با آن همه سجایا و کرامات اخلاقیِ وصف نشدنی - توسط دست‌های ظاهری و پنهانی به شدت مورد حمله واقع می‌شود. محصول تفکرات افراطی مانند داعش، طالبان و سلفی گری در دنیا این خروجی را داشته که در هیچ دوره ای مردم جهان از دین اسلام و پیامبر اسلام(ص) تا این اندازه تنفر و انزجار نداشته‌اند. چنین موضوعی به ما بیدارباش می‌دهد که شیطان و ایادی شیطان چقدر دقیق شخصیت پیامبر(ص) را نشانه گرفته‌اند و ایشان را ترور شخصیتی می‌کنند.

مدیر مسئول بنیاد علمی فرهنگی محمد (ص) ادامه داد: شخصیتی را که خداوند صاحب خُلق عظیم معرفی می‌کند با تبلیغات دشمنان دانا و دوستان نادان، امروز یکی از غیرمحبوب ترین شخصیت‌ها در میان مردم ناآگاه است و این موضوع جای تأمل بسیاری دارد.

بسیطی با اشاره به تعریف خُلقیات و خوش خلقی گفت: برعکس چیزی که ما فکر می‌کنیم خُلقیات مربوط به امور ظاهری و روزمره نیست. در عموم تصور این است هر کسی که خوشروتر است خوش اخلاق‌تر هم هست. در حالی که خوشرویی و خندان بودن تنها می‌تواند یکی از نشانه‌های حُسن خلق باشد، اما الزاما صورت خندان، نشان از حُسنِ خلق نیست. یک فرد می‌تواند نقش بازی کند و در اجتماع، صورت بَشّاش و خندانی داشته باشد اما در خانواده عبوس، عصبی و بداخلاق باشد و یا دارای رذایل اخلاقی مانند دروغگویی، خیانت در امانت، تنبلی، گرانفروشی و ... باشد.

حُسن خُلق نشانه دینداری است

این استاد دانشگاه با بیان روایتی از امام صادق(ع) به ریشه اخلاق اشاره کرد و گفت: روایتی از امام صادق(ع) وجود دارد که می‌تواند منبعی برای اخلاق و ریشه‌های اخلاق باشد. ایشان می‌فرمایند: «حُسْنُ الْخُلْقِ مِن الدّین و هو یَزیدُ فی الرِّزْقِ» (بحارالانوار، ج 75، ص 257.) ریشه حُسن خُلق، دینداری است؛ یعنی اصولا حُسن خُلق و دینداری در هم تنیده هستند. انسانی که حُسن خُلق دارد به طور مبنایی دیندار است؛ حتی اگر گاهی به برخی از آثار ظاهریِ دین عامل نباشد. امام صادق(ع) در نهایت تاکید می‌کنند کسی که حُسن خُلق دارد، خداوند رزق او را زیاد می‌کند؛ این رزق، تنها جنبه مادی ندارد و می‌تواند عام باشد. یعنی خداوند رزق او را در همه کمالات عالی از قبیل علم و عقل و … هم زیاد می‌کند.

معنای خُلق

مدیر مسئول بنیاد علمی فرهنگی محمد (ص) در ادامه گفت: باید ببینیم که معنای خُلق و اخلاق چیست. در مکاتب مختلف مانند ادبی، فلسفی و حتی مکتب اهل بیت(ع) تعاریف اخلاق، اشتراک‌ها و تفاوت هایی با هم دارند. با توجه به اینکه اهل بیت ^{علیهم السلام} برترین مربیان انسان‌ها هستند و بیشتر از هر شخص و مکتبی به مباحث تربیتی تسلط دارند، در اینجا می‌خواهم تعریف اخلاق در مکتب اهل بیت(ع) را بازگو کنم تا مردم این تعریف و مفهوم را در زندگی خود به کار گیرند. فرهیختگان ما هم باید به این نکته ی مهم توجه داشته باشند که رسالت فرهنگ سازی و نهادینه کردن این مفاهیم در دل محبان خاندان وحی، بر دوش ایشان است.

در بخش دوم این مصاحبه، با معنای خُلق در مکتب تربیتی اهل بیت ^{علیهم السلام} از زبان این استاد حوزه و دانشگاه آشنا می‌شوید.