رودکی پدر شعر فارسی، شاعر بینای اهل بیت (ع)

یادداشتی از دکتر احمد مسجد جامعی  وزیر اسبق فرهنگ و ارشاد

ویرایش: مسعود بسیطی

رودکی در فرهنگ ایرانیان و زبان فارسی مقامی بس بلند دارد. اشعار او جلوگاه خردورزی و هویت و زیبایی شناسی ایرانیان است. از این رو در تاریخ ادبی ایران او را پدر شعر فارسی،  آدم الشعرا و ابوالشعرا، به معنای نخستین شاعر می خوانند. استاد الشعرا نیز از القاب دیگر اوست و همه این ها بیانگر سابقه و جایگاه بلند او در تاریخ ادبیات فارسی است.

از مجموعه گسترده اشعار او کمابیش ۱۲۰۰ بیت بدست ما رسیده. از کارهای برجسته رودکی به نظم درآوردن کتاب کلیله و دمنه ترجمه ابن مقفع از پهلوی به عربی بوده است که رودکی آن را به نظم فارسی درآورد. متاسفانه از آن  گنجینه بی بدیل هم تنها ابیاتی پراکنده در متون باقی مانده است. به هر حال رودکی آدم الشعرا و ابوالشعرا و استاد الشعرا را می توان نخستین شاعر پارسی سرای فاطمی و علوی دانست. به دیگر سخن می توان گفت که، شعر و ادبیات فارسی از آغاز با منقبت پیامبر و خاندان او و دل دادگی مفاخر شعر و ادب پارسی پیوندی از عمق جان و ناگسستنی داشته است.

اما آنچه که کمتر به آن اشاره رفته گوشه های فکری این شاعر بزرگ زبان فارسی است. گوشه هایی که نشان دهنده اخلاص و مودت و دوستداری خالصانه ایرانیان در حق اهل بیت گرامی پیامبر علیهم السلام، از جمله حضرت زهراست. چنان که نخستین شعر فارسی موجود که به فاطمه زهرا (س) اشاره دارد و به ایشان ارادات می روزد مصرعی بازمانده از آدم الشعرا ابوعبداله رودکی سمرقندی است که در آن روزگار دشوار و پر خطر برای محبان خاندان وحی چنین سروده است:

اَندر جهان به کس مَگِرو جز به فاطمی

او در بیت بازمانده دیگر خویش، نیک بختی در دو جهان را در مهرورزی به همسر زهرا، علی امیرالمومنین می داند و در این باره چنین می سراید:

کسی را که باشد به دل مهر حیدر
شود سرخ رو در دو گیتی بِه آور
اَیا سَرو بُن، در تک و پوی آنم
که فَرغَند آسا، بپیچم به توبَر

این نخستین شعر پارسی بازمانده در منقبت امیر مومنان امام علی علیه السلام در بیش از یک هزار سال پیش است.

این ابیات در اشعار اندکی که از رودکی بر جای مانده به چشم می خورد. شاید اگر تمامی دیوان او به دست ما می رسید، چکامه های جاودان بسیاری بیش از این در مناقب و فضایل اهل بیت می یافتیم. چرا که در باره تعداد ابیات رودکی گفته اند:

 شعر او را برشمردند، «سیزده ره صد هزار»

به هر حال حجم اشعار رودکی بسیار بود. اما متأسفانه با بلاهایی که خشک مغزان مقدس ماب بر سر پدر شعر فارسی و شاعر پرآوازه آن روزگار آوردند، از میان رفتن این اشعار نکته چندان غیر منتظره ای نیست. شکنجه هایی چون میل به چشم کشیدن و ضرب و جرحی که در اسناد و مطالعات تاریخی و باستان شناسی به آن اشاره شده، تنها به جرم اظهار محبت و مودت به آستان علی مرتضی و صدیقه کبری فاطمه زهرا.

شاعرِ دیگرِ از مفاخر این سرزمین و همزمان با رودکی، بنام معروفی بلخی چه زیبا سروده است:

از رودکی شنیدم استاد شاعران
اندر جهان به کس مَگِرو جز به فاطمی

 پای بندی رودکی در دوستداری اهل بیت چندان بود که او در یورش متعصبان بخارا و هر دو چشم خود را از دست داد، چنان که هنگامی که او کلیله و دمنه را به نظم فارسی در می آورد نابینا بود.

علاقه مندان می توانند جهت مطالعه بیشتر به این لینک مراجعه کنند.